بارداری، دوران مهم و زیبایی است. مادران باردار باید برای اطمینان از سلامت خود در طول این ۹ ماه اقدامات لازم را انجام دهند. این اقدامات شامل مراقبت‌های مناسب پیش و طی بارداری، داشتن رژیم غذایی سالم، ورزش و حتی ترک برخی عادات (مانند مصرف نوشیدنی‌های کافئینی) است. در حالی که همه این موارد برای حفظ سلامت در دوران بارداری ضروری است، از سلامت دندان‌ها در این دوران نیز نباید غافل شویم. یکی از مشکلات غیرمنتظره طی بارداری بروز درد یا حساسیت دندان است که می‌توانیم با رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه به دندانپزشک دندان‌ها و لثه‌های خود را سالم نگاه داریم و از بروز این مشکلات پیشگیری کنیم.
علت‌های دندان درد در بارداری
بیشتر خانم‌ها در طول دوران بارداری دچار علائم ناخوشایندی مانند تهوع صبحگاهی، تورم پا، کمردرد و خستگی می‌شوند، اما بروز درد یا حساسیت دندان‌ها می‌تواند غافلگیرکننده باشد. میزان بروز مشکلات دندانپزشکی در دوران بارداری بیشتر از آن چیزی است که برخی تصور می‌کنند.
مهمترین علل دندان‌درد در بارداری عبارتند از:
- تغییرات هورمونی و تجمع پلاک:
بدن در دوران بارداری دگرگونی‌های زیادی را در نتیجه تغییرات هورمونی تجربه می‌کند. افزایش استروژن و پروژسترون همانطور که ممکن است باعث بروز علائمی مانند تهوع و استفراغ شود، می‌تواند ما را در برابر پلاک دندان آسیب‌پذیرتر کند. تجمع پلاک می‌تواند علت اصلی التهاب و خونریزی لثه باشد که به آن ژنژیویت (التهاب لثه) حاملگی گفته می‌شود و تا ۷۵ درصد زنان باردار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. التهاب شدید لثه ممکن است باعث عفونت لثه و آسیب استخوان‌های نگهدارنده دندان و در نهایت از دست رفتن دندان شود. تجمع بیش از حد پلاک می‌تواند باعث ایجاد تومورهای بارداری در دهان شوند. این تومورها، توده‌هایی غیرسرطانی هستند که در بعضی زنان ایجاد می‌شوند. رشد بیش از حد بافت لثه که اغلب در سه ماهه دوم بارداری رخ می‌دهد، ممکن است باعث ایجاد حساسیت و درد شده و خوردن و آشامیدن را سخت کند. خبر خوب این است که این توده‌ها معمولاً پس از زایمان از بین می‌روند.
- رژیم غذایی پرکربوهیدرات:
تمایل به مصرف خوراکی‌ها و تنقلات قندی یا پرکربوهیدرات، خطر پوسیدگی دندان و در نتیجه ایجاد حفره‌های دندانی را بیشتر می‌کند. رفلاکس معده، استفراغ صبحگاهی یا استفراغ مکرر، با آسیب تدریجی مینای دندان، باعث ایجاد حساسیت دندان می‌شود.
درمان دندان درد در بارداری
اولین و مهمترین اقدام برای درمان دندان درد، مراجعه به دندانپزشک است. در صورت تداوم درد دندان، بهتر است فوراً به دندانپزشک مراجعه کنیم. در زمان مراجعه به دندانپزشک باید مطمئن شویم که او می‌داند ما باردار هستیم. باید دندانپزشک را از داروهای تجویزی و داروهای بدون نسخه‌ای که مصرف می‌کنیم، آگاه کنیم. این اطلاعات به دندانپزشک برای تجویز نسخه مناسب کمک می‌کند. دندانپزشک ممکن است برای انتخاب داروهایی مانند مسکن یا آنتی بیوتیک با پزشک مشورت کند. انجام برخی از اقدامات دندانپزشکی در دوران بارداری بی‌خطر است. هرچند ممکن است دندانپزشک انجام برخی از اقدامات درمانی را حداقل تا سه ماهه دوم بارداری به تعویق بیندازید. باید در مورد امکان تعویق این اقدامات تا پس از زایمان، با دندانپزشک خود مشورت کنیم. بهتر است پرکردگی‌های قدیمی با آمالگام، در دوران بارداری دستکاری نشوند. تهیه گرافی (عکس OPG) از دندان با اشعه ایکس در دوران بارداری ایمن است. استفاده از پیش‌بند محافظ برای پوشاندن شکم و گردن برای محافظت از جنین و تیروئید در برابر اشعه ضروری است. بهتر است در صورت صلاحدید دندانپزشک، تهیه گرافی از دندان تا زمان تولد نوزاد به تعویق بیافتد، هرچندکه احتمال تاثیر اشعه مورد استفاده برای تهیه گرافی از دندان، بر ناحیه لگن و شکم اندک است. در صورتی که تومورهای بارداری (توده‌های لثه) مزاحم غذا خوردن باشند، ممکن است دندانپزشک در رابطه با برداشتن توده تصمیم‌گیری کند؛ هرچند باید برای انجام این کار تا سه ماهه دوم یا سوم بارداری منتظر بمانیم. در صورت بروز عفونت شدید لثه در دوران بارداری، معمولا دندانپزشک نمی‌تواند دندان شل شده را نجات دهد، هرچند که کشیدن دندان در سه ماهه دوم بارداری می‌تواند حساسیت و درد را متوقف کند. پس از آن می‌توانیم با دندانپزشک در مورد گزینه‌های جایگزینی دندان مانند ایمپلنت یا بریج ثابت، که هر دو بعد از سه ماهه دوم بارداری ایمن هستند، صحبت کنیم.
پیشگیری از دندان درد در بارداری
تمیز و سالم نگه داشتن دندان‌ها و لثه‌ها در دوران بارداری از اهمیت بسیاری برخوردار است. بهترین راه پیشگیری یا مقابله با مشکلات دندان و لثه، رعایت بهداشت دهان و دندان است. بهتر است از دندانپزشک خود شیوه تمیز نگه داشتن دندان‌ها را یاد بگیریم. در ادامه با چند راه مراقبت از دندان‌ها و لثه‌ها آشنا می‌شویم:
- شستن دقیق دندان‌ها دوبار در روز به مدت ۲ دقیقه با خمیر دندان حاوی فلوراید: باید از دندانپزشک خود روش صحیح مسواک زدن جهت حذف پلاک‌های دندانی را یاد بگیریم.
- استفاده از نخ دندان، یکبار در روز، جهت خارج نمودن تکه‌های کوچک غذا از بین دندان‌ها: این کار به جلوگیری از تجمع پلاک روی دندان کمک می‌کند.
- بهتر است از مسواک سرکوچک با رشته‌های نرم استفاده کنیم.
- از خوردن نوشیدنی‌های شیرین (مانند شربت‌ها و نوشابه‌های گازدار) و غذاهای شیرین خودداری کنیم.
- در صورت احساس گرسنگی مابین وعده‌های غذایی، از غذاهایی مانند سبزیجات، میوه‌های تازه یا ماست ساده استفاده کنیم و از مصرف غذاهای شیرین یا اسیدی بپرهیزیم.
- از مصرف دهانشویه‌های حاوی الکل خودداری کنیم.
- مصرف سیگار را ترک کنیم؛ زیرا می¬تواند باعث تشدید بیماری و التهاب لثه شود.
- شستشوی روزانه لثه‌ها و دندان‌ها با محلول تهیه شده از اضافه کردن یک قاشق چای خوری نمک به یک فنجان آب گرم، به کاهش التهاب لثه کمک می‌کند. محلول را باید چند بار قبل از بیرون ریختن، در دهان بچرخانیم اما قورت ندهیم.
- در صورت تهوع و استفراغ صبحگاهی، پس از هر نوبت، دهان را با آب بشوییم. این کار باعث جلوگیری از آسیب اسید موجود در استفراغ به دندان‌ها می‌شود. نباید بلافاصله بعد از استفراغ، مسواک بزنیم؛ چراکه اسید معده باعث نرم شدن دندان‌ها می‌شود. باید حدود یک ساعت برای مسواک زدن صبر کنیم.
